Interview met Karlijn van Lierop: Hoe duurzaamheid een aandeelhouderskwestie werd

Karlijn van Lierop neemt na meer dan negen jaar afscheid van MN Vermogensbeheer. In deze periode heeft zij, als hoofd van de afdeling Verantwoord Beleggen, gepionierd op duurzaamheidsvlak en het thema zien uitgroeien tot een mainstreambegrip in de sector. In een interview blikt Karlijn terug en vooruit op het thema dat haar zo aan het hart gaat: duurzaam beleggen.

Na verschillende functies gericht op duurzaamheid in andere sectoren, koos Karlijn in 2010 voor een baan in de financiële sector bij MN. Haar voorganger, Kris Douma, overtuigde haar er van dat je als institutionele belegger veel invloed kan hebben. Van binnenuit als aandeelhouder het gesprek voeren met bedrijven over maatschappelijke thema’s - dat leek Karlijn wel wat.

In de jaren die volgden, heeft Karlijn een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling en uitvoering van de ESG-strategie (environmental, social, governance) van MN en zijn opdrachtgevers.

Karlijn maakt binnenkort de overstap naar het internationale BMO Global Asset Management, waar zij in Nederland het ESG-beleid verder gaat vormgeven. Zij vindt het tijd om zich verder te ontwikkelen in een nieuwe omgeving na een mooie periode bij MN en geeft het stokje door aan Krispijn Bertoen, een interne opvolger afkomstig uit haar eigen team.

Hoe werd er 9 jaar geleden door bedrijven en beleggers gekeken naar ESG?

‘’Het stond in de kinderschoenen. In die tijd werd er bijvoorbeeld raar opgekeken als wij tijdens meetings van beursgenoteerde bedrijven in Londen vragen stelden over waterschaarste. We maakten score cards voor beverage companies met hoeveel liter water zij nodig hadden om een liter bier te produceren. Een slechte score zagen wij als een serieus kostenrisico. Over dat soort onderwerpen werd op investor days echter nog helemaal niet gesproken. Nu is dat anders. ESG-vraagstukken zijn tegenwoordig vast onderdeel van die meetings. We kregen overigens al wel vaak te horen van de sustainability-afdeling van een bedrijf dat ze heel blij waren met onze vragen aan hun bestuur. Het werd zo namelijk iets waar aandeelhouders naar vroegen.’’

Welke gebeurtenis heeft duurzaam beleggen op de kaart gezet?

‘’Het was vooral een geleidelijk proces maar het Akkoord van Parijs in 2015 zorgde voor een stroomversnelling. Ik was aanwezig op de klimaattop met onze toenmalige CIO. Wij vertegenwoordigden de Nederlandse pensioenfondsen. Parijs was de voedingsbodem voor het nadenken over de risico’s van klimaatverandering op beleggingsportefeuilles. In de aanloop hebben we als financiële sector bijvoorbeeld, onder leiding van ASN Bank, het PCAF-initiatief opgezet. Hierin ontwikkelden we met een clubje Nederlandse financiële instellingen een methodologie om CO2 te meten in portefeuilles. Inmiddels doen we dat bij PCAF met meer dan 160 financiële instellingen van over de hele wereld.

Daarnaast hebben ook de Sustainable Development Goals (SDG’s), die ook in 2015 het levenslicht zagen, duurzaam beleggen een push gegeven. Deze 17 doelstellingen van de Verenigde Naties moeten een einde maken aan extreme armoede, ongelijkheid, onrecht en klimaatverandering in 2030. Het was nieuw dat hier ook een rol voor beleggers werd gezien. MN heeft als antwoord hierop voor opdrachtgevers een methodologie ontwikkeld waarmee we voor alle beleggingsportefeuilles kunnen vaststellen in hoeverre deze een bijdrage leverden aan de SDG’s. Ook zijn doelststellingen geformuleerd om actiever te sturen op het realiseren van de SDG’s met onze beleggingen.’’

Als antwoord op het Parijs-akkoord, hebben meer dan 160 vermogensbeheerders via het initiatief Climate Action 100+ ook toegezegd om als aandeelhouder actie te ondernemen zodat beursgenoteerde bedrijven hun beleid in lijn brengen met het Parijs-Akkoord. Deze beleggers zijn goed voor meer dan 50 procent van het totaal belegde vermogen wereldwijd. Kunnen we er nu vanuit gaan dat de opwarming van de aarde op tijd een halt word toegeroepen?

‘’Er moet nog veel gebeuren. Climate Action 100+ laat zien dat het milieuaspect van ESG inmiddels mainstream is in de taal van beleggers. De vraag is wel: wat gaan grote aandeelhouders nu echt doen? De term net zero wordt makkelijk gebruikt, maar hoe ga je dat als onderneming of investeerder precies bereiken? Daar wordt terecht heel kritisch naar gekeken. Het is belangrijk dat beleggers er serieus werk van maken om te kijken welke bedrijven niet op tijd CO2-neutraal kunnen zijn en welke bedrijven juist wel floreren in een koolstofarme economie. Ik denk dat MN’s opdrachtgevers daar al heel ver in zijn maar veel traditionele assetmanagers nog niet.

Het gedrag van aandeelhouders is niet altijd in lijn met wat zij beloven. Toen er en een mogelijke overname van Unilever door Kraft-Heinz op de radar stond begin 2017, hebben PMT, PME en MN als aandeelhouders een brief gestuurd naar Unilever waarin we opriepen aan het bedrijf om de duurzame koers te continueren. Ik denk dat dit soort aandeelhouderschap de essentie is van duurzaam beleggen. Dat je dus - op de momenten dat het er echt toe doet - de duurzame waarde-creatie op lange termijn laat prevaleren boven de financiële winst op korte termijn. Helaas waren er toen veel aandeelhouders die wel brood zagen in de overname door Kraft-Heinz.’’

Hoe selecteren MN’s opdrachtgevers de winnaars van morgen met het oog op duurzaamheid?

‘’In 2016 zijn we gestart met De Betrokken Belegger, een portefeuille van PME met slechts 30 aandelen. Alle bedrijven in deze portefeuille dragen positief bij aan een duurzame en stabiele samenleving, oftewel de SDG’s. Daarna volgde Bewuste Selectie. Dit is een door MN op maat gemaakte benchmark waarin de wensen van de opdrachtgevers - van wie PMT de grootste is - op het gebied van ESG, risico en rendement zijn verwerkt  Door strengere selectie zijn zo 2200 van de oorspronkelijke 3000 bedrijven in het universum afgevallen. Het mooie is dat deze portefeuille wel passief - en dus goedkoop - wordt beheerd aan de hand van de regels die wij met de opdrachtgevers opstellen. Via een eigen customized benchmark belegt PMT bijvoorbeeld niet in bont, tabak, wapens en adult entertainment. Bij PME is daar recent ook een uitsluiting van de fossiele industrie bijgekomen.’’

Welke uitdagingen in relatie tot duurzaamheid zijn er voor pensioenbeleggers?

‘’Productontwikkeling op het gebied van ESG gaat nog steeds om vernieuwen en pionieren, vooral bij de aspecten social en governance. De uitdaging is dit eenvoudig en kostenefficiënt te doen. Bij MN werken we steeds meer data-gedreven en geautomatiseerd. In 2015 was het uitvoeren van een CO2-meting nog onbekend terrein. Nu is dat gesneden koek. CO2-data zitten in de rapportages aan onze opdrachtgevers en dienen ook als input voor de ontwikkeling van nieuwe beleggingsproducten. Een nieuw onderwerp is biodiversiteit. Daar begint de puzzeltocht opnieuw. MN start nu op dit vlak bijvoorbeeld een engagementprogramma op.’’

Wanneer bereikt ESG-beleggen het punt dat het echt af is?

‘’Eigenlijk nooit. Als je beleggingen hebt over de hele wereldwijd, kunnen alle mondiale problemen die er nu zijn of in de toekomst, jou raken. Je moet je daarom iedere keer weer bedenken welke verantwoordelijkheid je zou moeten nemen. Wat is de impact van deze ontwikkelingen op onze portefeuille? En net zo belangrijk: wat is de impact die wij met onze beleggingen kunnen maken? Tien jaar geleden dachten we niet dat biodiversiteit of leefbaar loon thema’s zouden worden in onze dienstverlening. Nieuwe onderwerpen zullen zich blijven aandienen.’’